Plástico qhillichasqa kasqanmanta riqsichiy .
plástico kaqmanta ruwarqa kay pachata, quspa solucionkunata qhali kaymanta wasikunaman. Chaywanpas, llumpay llamkachiymi uku ukukunata usuchiymanta kamarirqan. Iskay ladomanta willakuymi: conveniencia y consecuencia. Plástico nisqapa pachantinpi chaki puriyninqa hatunmi. 4.500 millones toneladamanta aswan ruwasqa, huk fracción reciclasqa. Mama quchakuna, sallqakuna, allpakuna ima, chay llasaqllatam apanku. Escalaqa manchachikuqmi ichaqa yachaymi acciónta kallpachan.Plástico nisqa qhellichayqa manan pachamamamanta asuntollachu; Es una alarma societal. Chayqa mamaquchapi kawsayta t’uqyachin, mikhuy cadenakunaman yaykun, qhali kayninchiktataq afectan. Abordarlo es crucial para nuestro planeta’s salud y nuestro.
Plástico ruwaypa wichariynin .
Contexto histórico: Bakelitemanta waranqa waranqa toneladakama .
Plástico nisqa puriyqa XX pachakwatap qallariyninpi qallarirqan. Bakelita, 1907 watapi inventasqa, ñawpaq hunt'asqa sintético plástico karqan. Chayqa musuq pacha qallariynintam riqsichirqa. Chunka watakunapim plástico nisqa ruruchiyqa anchata yapakurqa, industriakunata tikraspa, sapa punchaw kawsaytapas.
Tukuy pacha plástico ruway watakuna pasasqanman hina .
Plástico ruwayqa exponencialmente wiñasqa. 1950 watapi, pachantinpi ruruchiyqa yaqa 2 hunu tonelada karqan. 2015 watapaqqa sapa watanmi 380 millón más toneladaman chayarqan. Kay yapakuyqa rikuchinmi imaymana ruwaykunapaq plástico nisqapi astawan hapipakuyninchikta.
Plástico musuqyachiypa iskay filoyuq espadan .
Plástico musuqyachiyqa achka allinkunatam apamurqa —llañu materialkunata, unaypaq kayninta, versatilidad nisqatapas. Ichaqa kay ventajakunaqa hamun hatun mana allinkunawanmi. Kunan pachaqa hatun llakikuymi mana saqispa qhillichasqa, pachamama waqllichiypas.
Plástico q'upakunap pachamamapi llamk'aynin .
Lamar qochapi kawsaqkuna, ecosistemakuna ima .
Plasticomanta q’opakunaqa lamar qochanchiskunamanmi haykumurqan. Lamar quchapi kawsaytam chaqrun, ecosistemakunata tikraspa. Microplásticos nisqakuna, huch’uy particulakuna, aswantaqa mana allinmi. Chaykunaqa toxinas nisqakunatan ch’unqanku, uywakunatapas mikhunku, mikhuy cadena nisqamanmi haykunku.
Microplásticos nisqap microplásticos nisqap manchachiyninqa 5mm nisqamanta pisi sayayniyuqmi. Chaykunaqa cosméticos nisqapi aswan hatun plástico nisqa q’upakunamanta, microperlas nisqamanta ima hamun. Chay partikulakunaqa kawsaqkunawanmi mikhusqa, chaymi aychap mana allin kayninwan, qumikuwan qhillichasqapas.
Plástico nisqa q’opakunapi sallqa uywakunaq ch’aqwasqanwan ch’aqwaypas, mikhuypas sallqa uywakunapaqqa sinchi manchakuymi. Uywakunaqa hap’isqa kankuman, chaymi k’irisqa otaq wañuyman chayanman. Mikhuyqa kaqllataqmi peligroso, chaymi sistemas digestivos nisqakunata hark’anman, toxinas nisqakunatataq organismos nisqaman churanman.
Vertederos y el legado de los residuos plásticos .
Plástico nisqapa unay kawsayninqa vertedero nisqapi ñakaymi. Pachak watakunañam kachkan, espaciota hapispan. Chay vertedero nisqa sitiokunaqa testamenton kanku wikch’usqa culturanchismanta, chaypin convenienciaqa hamun hatun costo ambiental nisqapi.
Relleno sanitario nisqapi plástico nisqa unay kawsayninqa manan biodegradanchu; Chayqa fotodegradanmi, aswan huchuy venenoyoq pedazokunamanmi pakikun. Kay ruwayqa mana allin qumikukunata kacharin, pachak watakuna allpata, yakuta ima qhillichaspa.
Lixiviación de químicos tóxicos como plásticos degradan, lixivian químicos que puedan sepan en el suelo. Kay toxinas nisqakunaqa ecosistemas nisqakunatam sasachanmanku, chaynallataqmi riesgokunatapas runapa saludninpi churankuman. Chay lixiviación nisqaqa ch’inlla venenom, pisi pisimantam pachamamapi mastarikun.
Mama quchakunap upallalla unquqkuna .
tonelada de plástico entrar al océanos anualmente .
Millonninpi tonelada plástico nisqakunan sapa wata lamar-qochanchiskunaman haykunku. Kay musphay siqiqa mana allin q’upakuna kamachiymanta, q’upakunamanta ima. Chay impactoqa karumanmi chayan, chaymi afectan lamar qochapi kawsayta, ecosistemakunatapas.
Hatun Pacífico Basura Parche .
Pacífico suyupi unuqa hatun cheqaspin kashan, chaypin kashan Pacífico hatun basurakuna. Chayqa plásticomanta q’opakuna gira, pachak-pachak millas náuticas nisqakunatan mast’arikun. Kay parcheqa llakikuypaq yuyarichiqmi plástico vicionchismanta, imakuna pasasqanmantawan.
Mayu Sistemas: Hatun yanapakuqkuna mama quchap qhillichasqa kayninpi .
Mayukunaqa conducto hinam, allpamanta mama quchaman plástico q'upakunata apaspa. Chaykunaqa hatun yanapakuqmi mamaquchapa qachachasqa kayninpi. Chay 1.000 aswan allin mayukunaqa 80% pachantinpi mayu hina plástico nisqamanta lluqsimunmi mama quchaman. Kayta allichayqa, upstream residuokuna kamachiy solucionkunapim qawarina.
Kay pachantinpi plástico q’upa kamachiy sasachakuy .
Chay 0,5% chaymi 100% huknirayta ruwan .
Huk 0,5% plástico q’opakunallan mamaqochanchiskunapi tukukun. Kay pachakmanta hukninqa pisillamanmi rikchakunman, ichaqa chaypa impaktunqa hatunmi. Chayqa millonnintin toneladakunatam representan lamar quchapi kawsayta hinaspa ecosistemakunata afectaq. Kay fracción nisqa 100% atencionniykumanta, ruwayninchikmanta ima mañakun.
Plástico q'upakunata mana allinta kamachispa .
Plástico usuchiy nisqaqa pachantinpi sasachakuymi, mana allin kamachiypi saphichasqa. Huk ancha riqsisqa plástico nisqamantaqa manam reciclasqachu nitaq ruphachisqachu. Tukunmi vertedero nisqapi utaq, aswan mana allinqa, pachamamapi.
Mana kutichisqa, mana wañuchisqa, mana allpaman churasqa huk kuartal plástico usuchiyqa mana allintachu kamachikun. Kay q’upaqa manan kutichisqachu, ruphachisqachu, sellasqa vertederokunapichu waqaychasqa. Chayqa pachamama qhillichasqa kananpaqmi mana allinman tukupun, sapa kutitaqmi unu purina ñankunaman, mamaqochakunaman ima ñanninta tarin.
Cambio climático y contaminación plástica: Huk hamuq pachaman t'inkisqa .
Plástico ruwaymanta gases de efecto invernadero nisqamanta lluqsiqkuna .
Plástico nisqapa kawsayninqa qallarikunmi gases de efecto invernadero nisqapa lluqsiyninwan. Plásticos nisqakunata ruraspa CO2 nisqatam lluqsichin, pacha tikraypi hatun yanapakuq. Chay ruwayqa combustible fósil nisqakunata hurquymi, chuyanchaymi, chaykunam chay gaskunata ancha achkata lluqsichin.
Sach'a-sach'a-sach'a-sach'a-sach'a-sach'a-sach'a-sach'a-sach'a-sach'a .
Plástico nisqapa paqariyninmanta willakuyqa sacha-sacha qulluchiymanmi watasqa kachkan. combustible fósil nisqakunata hurquyqa achka kutim yunkakunata hurqunapaq apamun. Kayqa manam waqaychasqa carbonollatachu kacharin aswanqa kay pachapa atiynintam pisiyachin CO2ta chulluchinanpaq, chaymi pacha tikrayta astawan yapan.
Relleno sanitario nisqamanta metano nisqa lluqsiynin .
Plástico nisqa vertedero nisqapi tukukuptinqa, metano nisqa lluqsinanpaqmi yanapakun. Plásticos anaeróbicamente pakikuptinkum, Metanota kacharinku, huk kallpasapa gas invernadero nisqa. Relleno sanitario nisqakunaqa ancha riqsisqam, chaywanpas sapa kutim mana qawarisqa, chay emisiones nisqapa paqariyninmi ecuación de cambio climático nisqapi.
Runapa qhali kayninpa consecuenciankuna .
Microplásticos en nuestra cadena de alimentos .
Microplásticos nisqakunaqa mikhuy cadena nisqaykumanmi haykurqanku. Seafoodpi tarikuspankuqa platoykumanmi rinku. Kay exposición kaqqa mana riqsisqa riesgos kaqta churan, imaraykuchus kay efectos de largo plazo kaqmanta kay runap qhali kayninpiqa manaraq allintachu yachakun.
Exposición química y riesgos de salud .
Plástico nisqapiqa mana allin qumikukunam kachkan, chaypim kachkan endocrino disruptorkuna. Plástico nisqamanta ruwasqakunamanta lixiviación nisqa, kay químicos nisqakunaqa mikhuykunata, yakuta ima qhillichankuman. Paykunaqa huk llimp’i unquykunawanmi tinkuchisqa kanku, hormonal desequilibriomanta miray sasachakuykunawan.
Chay upallalla invasor: microplásticos en los órganos humanos .
Kay qhipa yachaykunaqa microplásticos nisqakunatam tarirqanku runap órganos nisqakunapi. Kay upallalla invasorqa kanmanmi qatiqnin hatun saludmanta llakikuy. Microplásticos nisqakuna kasqanmi qawarichin contaminación plástica nisqa mana pachamamamanta asuntollachu aswanqa runapa saludninpaq directa amenaza kasqanmanta.
Mana plásticoyuq hamuq pachapaq estrategias .
Sapanchasqa ruwaykuna tikraypaq .
Sapakama akllakuykunaqa huñusqa tikraymanmi apakunman. Reutilizable alternativakunata akllaspa, plástico llamk'ayta anchata pisiyachisunman. Wakmanta llamk’anapaq bolsas, yaku botellas, contenedores imaqa, mana plásticoyuq kawsaymanqa ruwaypaq llamk’aykuna kanku.
Reutilizable alternativakuna reutilizable kaqkunaman tikrayqa huk sasan ichaqa atiyniyuq ruwaymi. Chayqa pisiyachinmi huklla llamk'ana plásticos nisqapi hapipakuyta, chaykunaqa hatun qhillichasqam.
Huklla llamk’ana plásticos nisqakunata pisiyachiyqa, huk llamk’ana plásticos nisqapi pisiyachiq plásticos nisqakunata pisiyachinapaqqa ancha allinmi. Chaypaqqa pajakuna, cubiertos, plástico nisqawan p’istuykusqa imakunam kachkan. Huch’uy pisiyachiykunaqa yapakunmi hatun impacto nisqaman.
Comunidad y Legislativo nisqa yanapakuy .
Comunidades y gobiernos tienen un papel pivotal en la formación de un futuro sin plástico. Yanapakuq kamachiykuna hinallataq ayllupi ruwaykuna hatun tikrayta purichiyta atinku.
Plástico bolsas prohibiciones prohibidas bolsas de plástico nisqaqa huk común y efectiva acción legislativa. Kallpanchanmi alternativas sostenibles nisqakunata servichikunankupaq, chaynallataqmi pisiyachin contaminación plástica nisqatapas.
Economía circular nisqa ruwaykunaman yanapay Huk economía circular nisqa materialkunata yapamanta utilizayta, reciclaje nisqatapas kallpachan. Chay hina ruwaykunata yanapayqa yanapanmi plástico nisqa q’opakunata llalliyta wisq’ananpaq, aswan sustentable nisqa sistemata kallpachaspa.
Huñusqa ruwaypa atiynin .
Tukuy pacha kallariykuna, yanapanakuykunapash .
Tukuy pachapaq ruwaykunaqa suyukunata hukllachanku, plástico qhillichasqa kanankupaq maqanakuypi. Huñunakuykuna, Naciones Unidaspa Clean Seas nisqa campaña hina, mamallaqtapura yanapanakuytam kallpanchan. Kay kallpachakuykunan munanku plástico nisqa q’opakunata pisiyachiyta, hinallataq pachantinpi sustentable ruwaykunata kallpachayta.
Responsabilidad Corporativa y Innovación .
Negociokuna residuokuna kamachiypi musuqyachiypaq llaveta hapinku. Corporativo responsabilidadta hap’ispa, empresakunaqa plásticomanta eco-amigable alternativakunata ruwayta atinku. Paykunapa ruwayninku sustentable rurukuna ruwaypi ancha chaniyuqmi mana plásticoyuq hamuq pachapaq.
Campañas de Educación y Concienciación .
Yachayqa tikraypa qaqa qaqa qaqanmi. Campañas de concienciación nisqakunan llaqtaman willanku plástico nisqa qhellichasqa kasqanmanta. Paykunaqa ruwaytan kallpachanku, hinaspan yuyayninkuta churanku aswan sustentable hinallataq responsable mikhuyman t’ikrayta.
Plástico qhellichasqa kay pachantinpi sasachakuymanta rimaspaqa, plástico ruwaypi, karuman chayaq pachamamapi llank’aykunapi, plástico q’opawan pachaq tikrakuyninwan ima t’inkisqa kasqanmanta, hatun wichariynintan qhawarirqayku. Chay rimanakuymi qawarichirqa allin ruwaymanta allin residuokunata, aswantaqa chawpi qullqiyuq suyukunapi, chaynallataqmi qawarichirqa microplásticos nisqapa manchachikuq kayninta cadena alimentaria nisqanchikpi chaynallataq riesgos de salud potenciales nisqanchikpi. Hinallataqmi rimarqayku sapan ruwaykuna, ayllu yanapay, empresakunaq ruwaynin, hinallataq yachaypaq ruwaykunapas, huñusqa kuyuyta puririchinapaq, huk sustentable, mana plásticoyuq hamuq pachaman. Chay rimanakuymi aswanta rimarin kay pachamamamanta sasachakuymanta lluqsinanpaq musuqyachinapaq, pisiyachinapaq, chaymanta musuqmanta ruwanapaq, chaywanmi llapallankupaq aswan allin planetata qawarinku.
Kay temamanta aswan sut'i willakuykunata tarinaykipaq, kay yanapakuykunata qhawayta atinki:
