Ku pakiwa loku olovaka hi swihlawulekisi swa yona swo olova na ku olova, hakatsongotsongo swiva swiri karhi swiva murhandziwa wa bindzu ra ku paka. Ku pakiwa loku cinca cincaka ahi ntsena xivumbeko xo olova xa ku paka, kambe na murhangeri wa nkarhi lowu taka wa indasitiri ya ku paka, naswona vuswikoti bya yona bya nhluvukiso byi ta fambisa makete hinkwawo kuya eka swiyimo leswintshwa.
Nhluvukiso wa nkarhi lowu taka wa ku paka loku cinca-cincaka wu ta nyikela nyingiso lowukulu eka ku tshamiseka. Eka ku kula ka vutivi bya nsirhelelo wa mbango namuntlha, ku paka loku cinca-cincaka ku ta va indasitiri ya ku paka ku tlakusa nhluvukiso lowu nga heriki wa njhini. Eka nkarhi lowu taka, ku pakiwa loku cinca-cincaka ku ta tirhisa switirhisiwa swo tala leswi nga onhiki mbango, ku fana na switirhisiwa leswi nga onhakaka hi swilo leswi hanyaka, switirhisiwa leswi nga tirhisiwaka nakambe, na swin’wana, ku hunguta ku khumbeka ko biha eka mbango. Hi ku tirhisa maendlelo ya dizayini na vuhumelerisi, ku pakiwa loku cinca-cincaka ku ta nyikela nyingiso lowukulu eka ku hlayisa eneji na ku vuyiseriwa ka switirhisiwa, ku hoxa xandla eka nhluvukiso lowu nga heriki wa indasitiri ya ku paka. Nhluvukiso wa nkarhi lowu taka wa ku paka loku cinca-cincaka wu ta nyikela nyingiso lowukulu eka ku tirhisiwa ka thekinoloji ya vutlhari. Hi nhluvuko lowu yaka emahlweni wa thekinoloji, ku pakiwa loku cinca-cincaka ku ta katsa swilo leswi tlhariheke swinene ku lemuka mianakanyo ya ku paka loku tlhariheke. Vumundzuku bya ku paka loku cinca-cincaka ku ta va na ku twisisa ka vutlhari, ku tirhisana ka vutlhari, vulawuri bya vutlhari na mintirho yin’wana, hi ku tirhisa switwi leswi akiweke na tisisiteme ta vulawuri bya vutlhari ku fikelela ku vekiwa tihlo ka nkarhi wa xiviri na vulawuri bya swikumiwa. Vaxavi va nga lawula na ku lawula ku paka loku cinca-cincaka hi ku tirhisa ti-smartphone na switirhisiwa swin’wana hi le kule, ku antswisa ku olova na vutlhari bya ku paka, na ku tisa vatirhisi ntokoto lowu olovaka swinene.
Ku lemuka ku tshamiseka ka ku paka loku cinca-cincaka, hi wahi migingiriko ya hina yo karhi?
1) Ku paka loku olovaka ku endleriwe ku hunguta ku tirhisiwa ka switirhisiwa swo paka .
Ku hlanganisa tifilimi na ti foils (ti polymers, maphepha na aluminium) ku vuyeriwa eka swivumbeko swa swilo leswi hlengeletiweke.
Swihinga leswi nga cinciwaka na matirhelo man'wana (xikombiso ku kandziyisiwa, ku pfaleriwa).'
Volume yo vevuka na ya le hansi yi hunguta eneji leyi tirhisiwaka eka ku fambisa na ku hlayisa.
Nhlayo ya le hansi ya ku paka-ku-ya-eka-xikumiwa leyi nga humelela (5 ku ya eka 10 wa minkarhi ya le hansi ku tlula swin’wana).
Ku hunguteka ka ku tirhisiwa ka switirhisiwa na eneji eka mphakelo hinkwawo leswi endlaka leswaku ku va na ku hunguteka ka ndhawu ya mbango.
Tisayizi, tifomati na swivumbeko swinga lulamisiwa hiku olova naswona hiku hatlisa.
2) Ku pakiwa loku cinca-cincaka ku sirhelela ni ku hlayisa nhundzu ya nkoka .
l Yi hlayisa swilo swa kahle eka na swilo swo biha ehandle - swa nkoka eka swakudya, mirhi na swakunwa.
l Swihinga leswi endliweke hi ku landza swilaveko swa wena na nsirhelelo hi ku hlanganisiwa ka swilo swo tlhariha swa switirhisiwa swo hambana.
l Ku antswisa vutomi bya xelufu eka swilo swo hambana-hambana leswi onhakaka.
L yi nga tlhela yi pfumelela switirhisiwa swin’wana ku hefemula kumbe ku hlayisa swibakabaka leswi cinciweke nkarhi wo leha.
3) Ku pakiwa loku olovaka ku sivela thyaka ro paka .
l Swilo switsongo swinene leswi tirhisiwaka eka xikongomelo xin’we.
l Ku paka loku olovaka ku paka hafu ya switirhisiwa swa swakudya eYuropa kasi ntsena ku tirhisa n’we xa tsevu xa switirhisiwa hinkwaswo swa ku paka swa vatirhisi.
l Swilo switsongo swinene eka ku paka thyaka ra thyaka.
L Nhlayo yale hansi swinene ya ku paka kuya eka xitirhisiwa: 5 kuya eka 10 wa minkarhi yale hansi kutlula swintshuxo swin’wana.
l Tisayizi ta phakiti leti cinca-cincaka ku ringanela xiendliwa – ku hava sayizi yin’we leyi ringanaka hinkwaswo.
l HAPE na xivumbeko swi nga lulamisiwa ku va kahle kahle volumin ya xiendliwa - ku nga ri na sayizi yin’we leyi ringanaka hinkwavo.
4) Ku paka loku olovaka loku olovaka ku hlayisa switirhisiwa .
L Ku olova swivula switirhisiwa swintsongo swo paka leswi tirhisiwaka naswona swintsongo swi endliwa hi thyaka.
L Ku pakiwa loku olovaka ku nga hlanganisa swivumbeko swo hambana swa swilo naswona swi nyika mintirho yo tala na vuswikoti.
L Ku pakiwa loku olovaka ku pfumelela mpimo wa le hansi swinene wa ku paka-ku-ya-ku-huma: 5 ku ya eka 10 wa minkarhi ku tlula swintshuxo swin’wana.
l Ku olova swivula eneji yitsongo leyi tirhisiwaka eka vutleketli – hambi kuri ku pakiwa ku tatiwile kumbe ku pfumala nchumu.
5) Ku pakiwa loku olovaka ku tlanga xiphemu lexitsongo xa ndhawu ya swakudya ya ndhawu ya swakudya kambe i xiphemu lexikulu eka ku hlayisa .
l Loko ku tekeriwa enhlokweni xirhendzevutani xa vutomi bya xitirhisiwa xa swakudya, ku pakiwa loku olovaka ku endla ntsena xiphemu lexitsongo xa khaboni ya milenge – hi xiringaniso ehansi ka 10%.
l Vuhumelerisi bya swakudya endzeni ka phakiti switala ku yimela matirhiselo lamakulu ya switirhisiwa na ku khumbeka lokukulu ka mbango.
l Ku pakiwa loku olovaka ku pfuneta eka ku hunguta thyaka ra swakudya, xisweswo swi hlayisa switirhisiwa swa nkoka - ku tlula leswi lavekaka ku humelerisa swipaci hi swoxe.
l Ku paka loku cinca-cincaka ku hlayisa switirhisiwa swo tala swinene ku tlula leswi swi swi tirhisaka.
6) Ku paka loku cinca-cincaka hi ntolovelo ku tirhisa switirhisiwa hi ndlela leyinene ku tlula tinxaka tin’wana ta swipaci .
l Ku tirhela xikongomelo xin’we loko u ri karhi u dya switirhisiwa switsongo swinene swa swilo leswi vonakaka ni swa eneji eka xirhendzevutani hinkwaxo xa vutomi.
l Switirhisiwa leswintsongo leswi tirhisiwaka swi endla leswaku ku va na thyaka ritsongo ro paka ku hlengeleta, ku hlela na ku tlhela ku tirhisiwa.
l Hambi kuri na ti recycling rates tale hansi ku pakiwa loku olovaka switala ku humesa ku lahlekeriwa kutsongo ka switirhisiwa kutlula swin’wana. Hambi swi ri tano, xikongomelo i ku kurisa nhlengeleto, ku hlela & ku tlherisela swilo endzhaku.
L A 50g rigid pack leyi nga na 80% recycling rate yi endla leswaku ku lahlekeriwa hi swilo swa 10g kasi 5G flexible pack leyi ringanaka leyi nga na 0% recycling rate yi endla leswaku ku va na ku lahlekeriwa ka switirhisiwa swa 5g ntsena.
7) Ku paka loku cinca-cincaka ku seketela ku tirhisiwa na vuhumelerisi lebyi nga heriki .
L Ku pakiwa loku olovaka i xiphemu xa nkoka xa nxaxamelo wa swakudya.
l Swi pfuneta ku lawula na ku hlayisa swakudya eka nketani hinkwayo naswona swi endla leswaku ku va na ku rhumeriwa loku faneleke na loku hlayisekeke eka muxavi.
l Ku pakiwa loku cinca-cincaka i xiphemu xa ntlhantlho wo sivela thyaka ra swakudya leswi nga xiphiqo lexikulu xa mbango na ikhonomi emisaveni hinkwayo.
L Ku pakiwa loku olovaka hi ntolovelo ku tirhisa switirhisiwa ku tlula swintshuxo swin’wana hikwalaho ka ntiko wa kona wo vevuka swinene.
8) Ku paka loku olovaka ku pfuna ku sivela thyaka ra swakudya .
L 1/3 ya swakudya leswi humelerisiwaka emisaveni hinkwayo a swi si tshama swi dyiwa – leswi yimelaka ku tlangisiwa lokukulu ka switirhisiwa (xikombiso mati, eneji, misava) na ku humesiwa ka gasi ya greenhouse leyi nga lavekiki.
L Ku pakiwa loku cinca-cincaka ku nyika swintshuxo hikwalaho ka dizayini leyi nga cinciwaka eka tifomati leti faneleke ta nhlayiso na ku tirhela.
l Swiphemu leswi lulamisiwaka na tifomati swi hunguta masalela lawa ya nga vaka kona eka pulati na le ka phakiti.
L yi nyika vutomi byo leha bya shelf-life na vuhlayiselo bya swakudya swo hambana hambana (xikombiso nyama, masi, kofi, miroho), xisweswo ku hunguta thyaka ra swakudya eka xiyimo xa vuxavisi na vatirhisi.
9) Ku paka loku cinca-cincaka ku seketela ikhonomi ya xirhendzevutana ku tlula ku tlhela ku tirhisiwa ntsena .
l Ikhonomi ya xirhendzevutani yi kongomisa eka ku hunguta ku tirhisiwa ka switirhisiwa na ku tumbuluxiwa ka thyaka – a hi ntsena ku va xirhendzevutani na ku vuyiseriwa ka swilo leswi nga riki swa nkoka.
l Eka ku paka, dizayini ya ikhonomi ya xirhendzevutani yi na mhaka na ku hunguta ku lahlekeriwa ka switirhisiwa swo paka eka xirhendzevutani hinkwaxo xa vutomi, na ku hunguta thyaka ra swakudya.
L Dizayini ya ku vuyiseriwa ntsena yi nga endla leswaku ku va na swintshuxo leswi lwisanaka na vuhumelerisi, ku fana na ku tlakuka ka ku tirhisiwa ka switirhisiwa swo tika swa mono-materials leswi nga endlaka leswaku ku va na ku onhiwa ka mbango hi ku angarhela hi ku angarhela.
l Hi ku angarhela, ku pakiwa loku olovaka ku humesa ku lahlekeriwa kutsongo ka swilo eka xirhendzevutani hinkwaxo xa vutomi bya IST ku tlula swintshuxo swin’wana.
l Ku hoxa xandla ka ku pakiwa loku cinca-cincaka ku hunguta thyaka ra swakudya i nchumu wun’wana wa nkoka lowu seketelaka ikhonomi ya xirhendzevutani.
l Ku pakiwa loku cinca-cincaka ku ya ku tlhela ku tirhisiwa ku ringanela swinene eka ikhonomi ya xirhendzevutani.
