پلاستیک vs. کاغەزی چەقۆ: شیکارییەکی گشتگیر بۆ کاریگەری ژینگەیی و بەکارهێنان
لەگەڵ زیاتر هۆشیاری ئیکۆی جیهان، مشتومڕ لەسەر چەقۆی پلاستیکی بەرامبەر بە کاغەز چڕتر بووەتەوە. ئەم پرسە تەنیا لەبارەی تێچوون یان ئاسانکارییەوە نییە؛ قسە لەسەر تێگەیشتنە لە کام بژاردە بەڕاستی زیانەکانی ژینگەیی کەم دەکاتەوە لە هەمان کاتدا بە شێوەیەکی پراکتیکی دەمێنێتەوە.
چەقۆی پلاستیکی کە زۆرجار بەهۆی مانەوەی و کاریگەریی تێچوویەوە بەدڵە، تەحەدای ژینگەیی بەرچاو دەخاتە ڕوو. کەلوپەلی پلاستیکی لە سەرچاوەی نوێنەکراوە دروستکراوە، بەشدارییەکی زۆر دەکات لە پاشماوەی زبڵدان و پیسبوونی زەریاکان. بەرهەمهێنانیان سووتەمەنی بەردینی تێدایە و زۆرجاریش وەک مایکرۆپلاستیکی کۆتایی دێت، زیان بە ژیانی دەریایی و ئیکۆسیستەم دەگەیەنێت.
لە لایەکی دیکەوە، چەقۆی کاغەز وەک بەدیلێکی بەردەوامتر سەیر دەکرێت. لە سەرچاوەی نوێبووەوە دروستکراوە، بە ئاسانی دەشێوێت لە پلاستیک. بەڵام پرۆسەی بەرهەمهێنان بۆ کەلوپەلی کاغەزی دەتوانێت سەرچاوەی زۆری هەبێت، کە پێویستی بە بڕێکی بەرچاو لە ئاو و وزە هەیە. ئەمەش پرسیارەکان لەبارەی شوێنپێی ژینگەیی گشتییانەوە دەوروژێنێت بە بەراورد بە پلاستیک.
1. تێگەیشتن لە بنەماکان
1.1 چەقۆی پلاستیکی چییە؟
چەقۆی پلاستیکی ئاماژەیە بۆ ئەو کەلوپەلانەی کە بە شێوەیەکی سەرەکی لە پۆلیمرە دروستکراوەکانەوە دروستکراون. باوترین جۆرەکان بریتین لە چەقۆی تاک بەکارهێنان و دووبارە بەکارهێنانەوە. چەقۆی پلاستیکی تاکە بەکارهێنان بە شێوەیەکی گشتی لە ماددە وەک پۆلیپرۆپیلین (PP) و پۆلیستێرینی (PS) دروست دەکرێت. ئەم کەلوپەلانە کێشیان سووکە، هەرزانن و بەهۆی ئاسانکارییانەوە لە چێشتخانە و بۆنە خواردنی خێراکان بەکاردەهێنرێن. چەقۆی پلاستیکی کە دەتوانرێت دووبارە بەکاربهێنرێتەوە، زۆرجار لە ماددە بەهێزەکانی وەک پۆلی ئیتیلێنی چڕیی بەرز (HDPE) دروست دەکرێت، دەتوانرێت چەندین جار بشۆردرێت و دووبارە بەکاربهێنرێتەوە. ئەم جۆرە بەهۆی کاریگەریی و مانەوەی لە ڕووی تێچوونەوە بەدڵە، ئەمەش وایکردووە ببێتە هەڵبژاردەیەکی بەناوبانگ بۆ ماڵەکان و پیکنیکەکان.
1.2 چەقۆی کاغەز چییە؟
چەقۆی کاغەز بەدیلێکی بەردەوامە کە لە کاغەز و کارتۆن دروستکراوە. شتەکانی وەک چنگاڵ و چەقۆ و کەوچک لەخۆدەگرێت، کە زۆرجار لە کۆمەڵە چەقۆکێشەکانی یەکجار بەکارهێنراودا دەبینرێت. هەندێک لە چەقۆی کاغەزی ڕوپۆش دەکرێت بۆ ئەوەی مانەوە و بەرگری ئاو بەرز بکاتەوە، ئەمەش وایکردووە کە گونجاو بێت بۆ جۆرەها خۆراک. سوودی سەرەکیی چەقۆی کاغەز لە توانای تێکچوونی زیندەیی و سەرچاوەی نوێبووەوەدایە. بەو پێیەی کاغەز لە دارەکانەوە وەرگیراوە، سەرچاوەیەکی نوێبووەوە، ئەم کەلوپەلانە دەتوانرێت کۆمپۆست بکرێت، ئەمەش کاریگەری لەسەر ژینگە کەمدەکرێتەوە. ئەوان لە کافێ و بۆنە ژینگەییەکان کە کەمکردنەوەی پاشماوەی پلاستیکی لە پێشینەی کارەکانیاندایە، تا دێت بەناوبانگتر دەبن.
2. شیکاری سوڕی ژیان: پلاستیک vs.
چەقۆی پلاستیکی
بەرهەمهێنان و کاریگەری ژینگەیی
چەقۆی پلاستیکی بە بەکارهێنانی سووتەمەنی بەردینی بەرهەم دەهێنرێت، بە تایبەتی نەوت و گازی سروشتی. بەرهەمهێنانەکە بریتییە لە دەرهێنانی ئەم سەرچاوانەی نوێنەکراوە و پرۆسێسکردنیان بۆ پۆلیمرەکانی وەک پۆلیپرۆپیلین (PP) و پۆلیستێرینی (PS). ئەم پرۆسەیە وزەیەکی زۆری هەیە و بڕێکی بەرچاو لە گازی گەرمخانەیی ئازاد دەکات، کە بەشدارە لە گۆڕانی کەشوهەوا. سەرەڕای ئەوەش، دروستکردنی چەقۆی پلاستیکی بریتییە لە دەردانی پیسکەری جۆراوجۆر، کە دەتوانێت زیان بە ژینگە و تەندروستی مرۆڤ بگەیەنێت.
خاڵە سەرەکییەکان:
پرسەکانی بەڕێوەبردنی پاشماوە
چەقۆی پلاستیکی تەحەدایەكی بەرچاوی بەڕێوەبردنی پاشماوە دروست دەكات بەهۆی سروشتی ناكۆكییەكەیەوە. ئەم شتانە دەتوانن سەدان ساڵ لە زبڵدان و ژینگە سروشتییەکان بەردەوام بن. کاتێک بە شێوەیەکی نادروست فڕێ دەدرێن، بەشدارن لە پیسبوونی زەریاکان، دەشکێت بۆ مایکرۆپلاستیکی. ئەم گەردیلە بچووکانە دەتوانن بچنە ناو زنجیرە خۆراکیەکەوە، کاریگەرییان لەسەر ژیانی کێوی و تەندروستی مرۆڤ هەیە.
خاڵە سەرەکییەکان:
کاغەزی چەقۆ
پرۆسەکانی بەرهەمهێنان
چەقۆی کاغەز کە بە شێوەیەکی گشتی لە کاغەز یان کارتۆن دروست دەکرێت، پێویستی بە رێگەیەکی جیاوازی بەرهەمهێنان هەیە. بەرهەمهێنانەکە بە دروێنەکردنی دارەکان دەست پێدەکات، دواتر پەلپینگ بۆ بەرهەمهێنانی کاغەز. لە کاتێکدا سەرچاوەکە نوێدەکرێتەوە، بەڵام پرۆسەکە بڕێکی بەرچاو لە ئاو و وزە بەکاردەهێنێت. شوێنپێی ژینگەیی کەمترە لە شوێنی پلاستیک، بەڵام هێشتا پێویستی بە بەڕێوەبردنی وردی سەرچاوە هەیە بۆ ئەوەی دارستانبڕین و زیادەڕۆیی لە بەکارهێنانی وزەدا نەبێت.
خاڵە سەرەکییەکان:
سەرچاوەی ماددە: نوێبووەوە (دارەکان)
بەکارهێنانی وزە و ئاو: گرنگ
کاریگەری ژینگەیی: کەمتر لە پلاستیک بەڵام هێشتا بەرچاوە
توانای تێکچوونی زیندەیی و ریسایکلکردن
یەکێک لە سوودە سەرەکییەکانی چەقۆی کاغەز توانای تێکچوونی زیندەییە. لە ژێر بارودۆخی گونجاودا، دەتوانێت لە ماوەی چەند هەفتەیەک تا چەند مانگێکدا شی ببێتەوە، ئەمەش کاریگەریی درێژخایەنی ژینگەیی کەمدەکاتەوە. بەڵام هەموو چەقۆی کاغەزی بە ئاسانی دووبارە بەکاردەهێنرێتەوە، بە تایبەت ئەوانەی کە پۆشاکیان هەیە بۆ باشترکردنی مانەوە. ئەم پۆشاکانە دەتوانن ڕێگری لە پرۆسەی ریسایکلکردن بکەن، کە پێویستیان بە دامەزراوە تایبەتمەندەکان هەیە بۆ جیاکردنەوەیان لە ڕیشاڵە کاغەزیەکان.
خاڵە سەرەکییەکان:
توانای تێکچوونی زیندەیی: بەرزە (لە ژێر بارودۆخی گونجاودا)
چالێنجەکانی ریسایکلکردن: کاغەزی پۆشراو دەتوانێت قورس بێت ریسایکلکردن
سوودی ژینگەیی: تەمەنی کورتتر لە ژینگەدا بە بەراورد بە پلاستیک
خشتەی بەراوردکردن:
| تایبەتمەندی | چەقۆی پلاستیکی | چەقۆی کاغەزی |
| سەرچاوەی ماددە | نوێ نەکراوەتەوە (سووتەمەنی فۆسیلی) | نوێبووەوە (دارەکان) |
| کاریگەری بەرهەمهێنان | دەردانی گازی گەرمخانەیی بەرز | کەمتر، بەڵام هێشتا گرنگ |
| توانای تێکچوونی زیندەیی | هیچ | بەرز (لە ژێر بارودۆخی گونجاودا) |
| بەڕێوەبردنی پاشماوە | بەردەوامی درێژخایەن | لە ماوەی چەند مانگێکدا شی دەبێتەوە |
| ریسایکلکردن | سنووردار | چالاک لەگەڵ جۆرە پۆشراوەکان |
| کاریگەری ژینگەیی | گرنگ، بەردەوام | کەمکراوەتەوە، وابەستەی فڕێدانە |
3. کۆمپۆستکردن و توانای تێکچوونی زیندەیی کەرەستەی چەقۆ
چەقۆی پلاستیکی
نەبوونی توانای تێکچوونی زیندەیی
چەقۆی پلاستیکی بەناوبانگە بە بێتوانایی لە تێکدانی زیندەیی. ئەمەش واتە بە تێپەڕبوونی کات بە شێوەیەکی سروشتی ناشکێت، ئەمەش دەبێتە هۆی کێشەی درێژخایەنی ژینگەیی. کاتێک فڕێ دەدرێن، کەلوپەلی پلاستیکی دەتوانێت بۆ ماوەی سەدان ساڵ لە ژینگەدا بمێنێتەوە، ئەمەش بەشدارە لە پیسبوونی بەردەوام. یەکێک لە نیگەرانییە سەرەکییەکان دروستبوونی مایکرۆپلاستیکییە- گەردیلەی پلاستیکی بچووک کە لە ئەنجامی تێکچوونی شتە پلاستیکییە گەورەکانەوە دێتە ئاراوە. ئەم مایکرۆپلاستیکییانە دەتوانن خاک و ئاو پیس بکەن، مەترسی لەسەر گیانلەبەرە کێوییەکان دروست بکەن و بچنە ناو زنجیرە خۆراکی مرۆڤەوە.
پرسە سەرەکییەکان:
کاغەزی چەقۆ
پۆتانسێلی کۆمپۆستکردن
بە پێچەوانەوە، چەقۆی کاغەزی سوودی بەرچاو لە ڕووی توانای تێکچوونی زیندەیی پێشکەش دەکات. کەلوپەلی کاغەزی لە سەرچاوەی نوێبووەوە دروستکراوە، لە ژێر بارودۆخی گونجاودا دەتوانێت زۆر خێراتر بشکێت. کاتێک بە شێوەیەکی دروست کۆمپۆست دەکرێت، چەقۆی کاغەز دەتوانێت لە ماوەی چەند مانگێکدا شی ببێتەوە. بەڵام ئەم پرۆسەیە پێویستی بە هەلومەرجی تایبەت هەیە، وەک شێ و هەوای پێویست، کە هەمیشە لە زبڵدانی ستاندارددا ئامادە نین. سەرەڕای ئەوە، ڕەنگە چەقۆی کاغەز بە پۆشینی پلاستیکی یان زیادکراوەکان بە ئاسانی کۆمپۆست نەکات، ئەمەش هەوڵەکانی بەڕێوەبردنی پاشماوە ئاڵۆزتر دەکات.
خاڵە سەرەکییەکان:
کەرەستەی جێگرەوە
بامبۆ و داری چەقۆ
بامبۆ و چەقۆی دار نوێنەرایەتی بەدیلەکانی ژینگەدۆستانە دەکەن بۆ پلاستیک و کاغەز. ئەم ماددانە بە شێوەیەکی سروشتی زیندەیی و کۆمپۆست دەکرێن، زۆرجار تەنانەت خێراتر لە کاغەز دەشکێن. بامبۆ کە سەرچاوەیەکی خێرا نوێبووەوەیە، بە خێرایی گەشە دەکات و پێویستی بە قڕکەر و پێو نییە. ئەمەش وا دەکات کە چەقۆی بامبۆ نەک تەنها دۆستی ژینگە بێت بەڵکو بەردەوامیش بەردەوام بێت. هەروەها کەلوپەلی دار بە شێوەیەکی سروشتی دەشێوێت و دوور لە ماددە کیمیاییە دروستکراوەکانە، ئەمەش وایکردووە ببێتە هەڵبژاردەیەکی سەلامەت بۆ هەردوو ژینگە و تەندروستی.
سوودەکانی:
خێرا توانای تێکچوونی زیندەیی : خێراتر لە کاغەز دەشکێتەوە.
بەردەوامیی : بامبۆ سەرچاوەیەکی خێرا نوێبووەوەیە.
بێ ماددە کیمیاییەکان : هیچ زیادکەرێکی دروستکراو نییە، سەلامەتە بۆ ژینگە.
مێزی بەراوردکردن:
| تایبەتمەندی | چەقۆی پلاستیکی | چەقۆی کاغەزی | بامبۆ/قۆناغی دار |
| توانای تێکچوونی زیندەیی | هیچ | بەرز (لە ژێر بارودۆخەکاندا) | زۆر بەرزە |
| کاتی شیبوونەوە | سەدەکان | مانگەکان (ئەگەر کۆمپۆست بکرێت) | هەفتە تا چەند مانگێک |
| کاریگەری ژینگەیی | بەرز (مایکرۆپلاستیک) | کەمتر، بەڵام پێویستی بە کۆمپۆستکردن هەیە | نزم (تێکچوونی سروشتی) |
| بەدرەوامی | نوێنەکراوە | نوێبووەوە | زۆر نوێ دەکرێتەوە |
4. نیگەرانی تەندروستی و سەلامەتی لە بەکارهێنانی چەقۆ
چەقۆی پلاستیکی
سەلامەتی کیمیایی
زۆرجار چەقۆی پلاستیکی لە ماددەیەکی وەک پۆلیپرۆپیلێن و پۆلیستێرین دروست دەکرێت، کە دەتوانێت مەترسی تەندروستی دروست بکات، بەتایبەتی کاتێک بەر گەرمی دەکەوێت. کاتێک خۆراکە گەرمەکان بەرکەوتەی کەلوپەلی پلاستیکی دەبن، نیگەرانییەک هەیە سەبارەت بە شلبوونەوەی کیمیایی. ماددە زیانبەخشەکانی وەک BPA (بیسفینۆڵ A) و فتالێت دەتوانن کۆچ بکەن بۆ ناو خۆراکەکە، کە ئەگەری هەیە کێشەی تەندروستی دروست بکات. ئەم ماددە کیمیاییانە ناسراون کە کارکردنی ناوپۆشی لەش تێکدەدەن و پەیوەندییان بە کێشە تەندروستییە جیاوازەکانەوە هەیە، لەوانە ناهاوسەنگی هۆرمۆنەکان و زیادبوونی مەترسی شێرپەنجە. بەکارهێنەران پێویستە ئاگاداری ئەم مەترسیانە بن، بە تایبەتی لە کاتی بەکارهێنانی چەقۆی پلاستیکی بۆ خۆراک و خواردنەوە گەرمەکان.
کاغەزی چەقۆ
سەلامەتی لە بەرهەمهێناندا
بەگشتی چەقۆی کاغەز لە ڕووی بەرکەوتنی کیمیاییەوە بە سەلامەتتر دادەنرێت. بەڵام زۆر گرنگە دڵنیا بین لەوەی کە پرۆسەی بەرهەمهێنان ماددە کیمیاییە زیانبەخشەکان ناناسێنێت. چەقۆی کاغەزی کوالیتی بەرز دەبێت دوور بێت لە زیادکەر و بۆیەی ژەهراوی. هەندێک لە کەلوپەلی کاغەزی پۆشراوە بۆ بەرزکردنەوەی مانەوە و بەرگری شێ. ئەم پۆشاکانە دەبێت ژەهراوی نەبن و سەلامەت بن بۆ بەرکەوتنی خۆراک. سەلامەتی چەقۆی کاغەز بە شێوەیەکی بەرچاو بەندە بەو کەرەستانەی کە بەکاردەهێنرێن و ستانداردەکانی بەرهەمهێنان کە بەرهەمهێنەران پابەندن پێیەوە. دڵنیابوون لە پابەندبوون بە ڕێساکانی سەلامەتی خۆراک زۆر گرنگە بۆ ڕێگریکردن لە هەر مەترسییەکی تەندروستی ئەگەری.
بامبۆ و داری چەقۆ
سەلامەتی سروشتی
بامبۆ و داری چەقۆ سوودی تەندروستی بەرچاو پێشکەش دەکەن بەهۆی پێکهاتەی سروشتییانەوە. بە پێچەوانەی پلاستیکەوە ئەم ماددانە مادەی کیمیایی دروستکراویان تێدا نییە، ئەمەش وایکردووە ببێتە هەڵبژاردەیەکی سەلامەتتر بۆ بەرکەوتنی خۆراک. بامبۆ و دار بە شێوەیەکی سروشتی دژە بەکتریا و ماددە زیانبەخشەکان نایخەنە ناو خۆراکەوە. ئەوان دوورن لە BPA، فتالێت، و پێکهاتە ژەهراویەکانی تر کە بە شێوەیەکی باو لە چەقۆی پلاستیکیدا دەبینرێن. ئەمەش وایان لێدەکات بژاردەیەکی نایاب بن بۆ ئەوانەی دەیانەوێت کەمترین بەرکەوتنی کیمیایی دروست بکەن. سەرەڕای ئەوە، ئەم ماددانە زیندەیی و ژینگەدۆست و دۆستانەیە، ئەمەش سەرنجڕاکێشیی ئەوان وەک هەڵبژاردەیەکی بەردەوام بۆ چەقۆی یەکجار بەکارهێنراو زیاد دەکات.
مێزی بەراوردکردن:
| تایبەتمەندی | چەقۆی پلاستیکی | چەقۆی کاغەزی | بامبۆ/قۆناغی دار |
| سەلامەتی کیمیایی | مەترسی شلبوونەوەی کیمیایی (BPA, Phthalates) | بەگشتی سەلامەتە، پشکنین بکە بۆ پۆشینی ژەهرەکان | هیچ ماددەیەکی کیمیایی دروستکراو نییە، بە شێوەیەکی سروشتی سەلامەتە |
| بەرگری لە گەرمی | مەترسییە ئەگەرییەکان لەگەڵ خواردنە گەرمەکان | سەلامەتە ئەگەر بە ستانداردەکان دروست بکرێت | بە شێوەیەکی سروشتی بەرگەی گەرمی دەگرێت |
| کاریگەری ژینگەیی | بەرز، نا-بایۆدێگراد | نزمتر، زیندەیی تێکدەچێت | زۆر نزمە، زیندەیی دەشێوێت و نوێ دەکرێتەوە |
5. ڕەچاوکردنی ئابووری و پراکتیکی
شیکاری تێچوون
چەقۆی پلاستیکی
زۆرجار چەقۆی پلاستیکی بەهۆی کەمی تێچوون و بەردەستبوونی بەربڵاو هەڵدەبژێردرێت. دروستکردنی کەلوپەلی پلاستیکی بەهۆی کەمی تێچووی ماددە خاوەکانی وەک پۆلیپرۆپیلێن و پۆلیستێرینی، هەرزانە. ئەم نرخەی کە نرخێکی زۆری هەیە وایکردووە کە چەقۆی پلاستیکی ببێتە هەڵبژاردەیەکی بەناوبانگ بۆ چێشتخانە و بۆنە و ماڵەکان. هەروەها بە ئاسانی بە کۆ بەردەستە، ئەمەش تێچووی هەر یەکەیەک زیاتر کەم دەکاتەوە. بەڵام تێچووی ژینگەیی لە نرخەکەدا نییە، کە دەتوانێت ببێتە هۆی تێچووی درێژخایەنی شاراوە کە پەیوەندی بە بەڕێوەبردنی پاشماوە و کۆنترۆڵکردنی پیسبوونەوە هەیە.
کاغەزی چەقۆ
چەقۆی کاغەز بەهۆی بەرزبوونەوەی تێچووی بەرهەمهێنانەوە گرانترە لە پلاستیک. پرۆسەی بەرهەمهێنان بۆ چەقۆی کاغەز بریتییە لە بەکارهێنانی ئاوی بەرچاو و وزە، کە بەشدارە لە بەرزبوونەوەی نرخ. سەرەڕای ئەمەش، خواست لەسەر بەرهەمە دۆستەکانی ژینگە لە زیادبووندایە و زۆرێک لە بەکارهێنەران ئامادەن پارەیەکی زۆر بدەن بۆ بژاردەی بەردەوام. لەگەڵ زیادبوونی خواست، ئابوورییەکانی قەبارە ڕەنگە یارمەتیدەر بن لە کەمکردنەوەی تێچووی چەقۆی کاغەز، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە ببێتە بژاردەیەکی بژاردەیی زیاتر بۆ مەودای فراوانتری بەکارهێنەران.
بژاردەی جێگرەوە
بامبۆ و داری چەقۆ بەدیلێکی دیکە دەخەنە ڕوو، بەڵام هەروەها تێچووی سەرەتایی زیاتریان هەیە بە بەراورد بە پلاستیک. ئەم ماددانە زیاتر بەردەوام و زیندەیی دەشکێنرێن، سەرنجڕاکێشن بۆ بەکارهێنەرانی هۆشیاری ژینگەیی. بەرهەمهێنانی چەقۆی بامبۆ بە تایبەتی کارامەیە چونکە بامبۆ بە خێرایی گەشە دەکات و پێویستی بە قڕکەر یان پێو نییە. چەقۆی دار، لە کاتێکدا کە دۆستی ژینگەیە، ڕەنگە تێچووی زیاتری هەبێت بەهۆی پێویستی بە بەڕێوەبردن و پرۆسێسکردنی دارستانی دروست.
مێزی بەراوردکردن:
| تایبەتمەندی | چەقۆی پلاستیکی | چەقۆی کاغەزی | بامبۆ/قۆناغی دار |
| تێچوو | نزم | مامناوەند بۆ بەرز | بەرز |
| تێچووی ژینگەیی | بەرز | ناوەند | نزم |
| ڕەوتی داواکاری | ئامادە | زیادکردن | زیادکردن |
بەکارهێنانی پراکتیکی
مانەوە و ئاسانکاری
چەقۆی پلاستیکی بە مانەوە و ئاسانکاری ناسراوە. کێشی سووکە، بەهێزە و دەتوانێت مامەڵە لەگەڵ جۆرەها خۆراکدا بکات بەبێ ئەوەی بشکێت. ئەمەش وا دەکات کە گونجاو بێت بۆ چێشتخانەکانی خواردنی خێرا و بۆنە و ئاهەنگەکانی دەرەوە و ئاهەنگەکان. جگە لەوەش، کەلوپەلی پلاستیکی ئاسانە بۆ هەڵگرتن و گواستنەوە.
چەقۆی کاغەزی، لە کاتێکدا ژینگەدۆستترە، دەتوانێت کەمتر بەهێز بێت لە پلاستیک. لەوانەیە بە باشی لەگەڵ خۆراکە قورسەکان یان چەورەکاندا نەگونجێت و ئەگەر بۆ ماوەیەکی زۆر لە شلەمەنیەکان بەجێبهێڵرێت، دەتوانێت تەڕ بێت. بەڵام، چەقۆی کاغەزی ڕوپۆشکراو باشتربوونی مانەوە پێشکەش دەکات، ئەمەش وا دەکات زیاتر پراکتیکی بێت بۆ سیناریۆی جۆراوجۆری خواردن.
بامبۆ و چەقۆی دار هاوسەنگییەک لە نێوان مانەوە و سوودەکانی ژینگەییدا دروست دەکەن. ئەم ماددانە لە کاغەز بەهێزترن و دەتوانن مامەڵە لەگەڵ کۆمەڵێک خۆراکدا بکەن. بە تایبەتی چەقۆی بامبۆ کێشی سووکە و بەهێزە، ئەمەش وایکردووە کە ببێتە بژاردەیەکی گونجاو بۆ هەردوو بەکارهێنانی لە ماڵەوە و بۆنە. هەروەها چەقۆی دار جوانکارییەکی لادێیی پێشکەش دەکات، کە سەرنجی هەندێک ئەزموونی خواردن دەدات.
بەراوردکردنی مانەوە:
| تایبەتمەندی | چەقۆی پلاستیکی | چەقۆی کاغەزی | بامبۆ/قۆناغی دار |
| مانەوە | بەرز | ناوەند | بەرز |
| کێش | ڕووناکی | ڕووناکی | ڕووناکی |
| بەکارهێنان | بەرز | ناوەند | بەرز |
| تانەدان لە جوانکاری | نزم | ناوەند | بەرز |
6. سیاسەتەکانی حکومەت و رەوتی بازاڕ
ژینگەی ڕێکخستنی
قەدەغەکردنی پلاستیکی و سنووردارکردن
لەم ساڵانەی دواییدا گۆڕانکارییەکی جیهانی بەرەو کەمکردنەوەی پلاستیکە تاکە بەکارهێنانەکان ڕوویداوە. وڵاتانی جیهان قەدەغەکردن و سنووردارکردنی چەقۆی پلاستیکی جێبەجێ دەکەن بۆ سنووردارکردنی پیسبوونی پلاستیکی. بۆ نموونە یەکێتی ئەوروپا یاسایەکی خستۆتە ڕوو کە هەندێک شتومەکی پلاستیکی تاکە بەکارهێنان قەدەغە دەکات، لەوانە چەقۆ و پەڕۆ و پلێت. سیاسەتی هاوشێوە لە وڵاتانی وەک کەنەدا و بەشێک لە ئەمریکادا پەسەند دەکرێت، کە حکومەتە ناوخۆییەکان یاساکانیان بۆ سنووردارکردن یان قەدەغەکردنی بەکارهێنانی پلاستیکە تاکە بەکارهێنانەکان دەردەکات. ئەم ڕێسایانە ئامانجیان کەمکردنەوەی کاریگەریی ژینگەیی پاشماوەی پلاستیکییە، بەتایبەتی لە ئۆقیانوسەکان و ئیکۆسیستەمەکانی تردا.
کارە سەرەکییەکانی ڕێکخستنی:
یەکێتی ئەوروپا : قەدەغەکردنی پلاستیکە تایبەتەکانی تاک بەکارهێنان، لەوانەش چەقۆ.
کەنەدا : قەدەغەکردنی لەسەر ئاستی وڵات لەسەر کیسی نایلۆن، پەڕۆ، چەقۆ و زۆر شتی تر.
ئەمریکا : قەدەغەکردنی جۆراوجۆری ئاستی ویلایەت و شار لەسەر چەقۆی پلاستیکی.
هاندانی بەدیلەکانی ژینگەدۆستانە
بۆ پشتگیریکردنی ئەم قەدەغەکردنانە، حکومەتەکان هەروەها پەرە بە بەکارهێنانی بەدیلەکانی دۆستی ژینگە دەدەن وەک کاغەز، بامبۆ و ماددە زیندووەکانی تر. زۆرجار هاندانەکان وەک بڕینی باج یان یارمەتییەکان بۆ ئەو بازرگانیانە دابین دەکرێن کە پراکتیزەی بەردەوام دەگرنەبەر. ئەم هاندانە یارمەتیدەرە بۆ هاندانی داهێنان لە پیشەسازییەکەدا، کە دەبێتە هۆی پەرەپێدانی بژاردەی چەقۆکێشانی ژینگەدۆستانەیی زیاتر و کاریگەرتر. هەروەها هەڵمەتەکانی هۆشیاری گشتی ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن، بەکارهێنەران پەروەردە دەکەن سەبارەت بە سوودە ژینگەییەکانی هەڵبژاردنی بەرهەمی بەردەوام.
ئارەزووەکانی بەکاربەر و وەڵامی بازاڕ
ڕەوتەکان لە بەردەوامیدا
ئارەزووەکانی بەکاربەران تادێت مەیلیان بۆ بەرهەمە بەردەوام و ژینگەدۆستەکان هەیە. خواست لەسەر بژاردەی چەقۆی دۆستی ژینگە هەیە، چونکە خەڵکی زیاتر ئاگاداری کاریگەرییەکانی پاشماوەی پلاستیکی دەبن. ئەم ڕەوتە بە تایبەتی لە نێوان بەکارهێنەرانی گەنجدا بەهێزە کە بەردەوامیی لە بڕیارەکانی کڕینیاندا لە پێشینە دادەنێن. سەرهەڵدانی بڕوانامە و لیبێڵەکانی سەوز کە ئەو بەرهەمانە دیاری دەکەن کە لەگەڵ هەندێک ستانداردی ژینگەییدا دەگونجێت، ئەم گۆڕانکارییەی زیاتری بەخۆیەوە بینیوە.
وەرگێڕانی بازاڕ
لە وەڵامی ئەم گۆڕانکاریانەی بەکاربەران و فشارە ڕێکخراوەییەکان، کۆمپانیاکان بە خێرایی پێشکەشکردنی بەرهەمەکانیان دەگونجێنن. زۆرێک لە بازرگانەکان خەریکی قۆناغبەندیکردنی چەقۆی پلاستیکین لە بەرژەوەندی بەدیلەکانی بەردەوامتر. بۆ نموونە چێشتخانە و کافێکان تا دێت زیاتر کاغەز یان بامبۆ پێشکەش بە کڕیارەکانیان دەکەن. هەروەها هەندێک کۆمپانیا وەبەرهێنان لە توێژینەوە و پەرەپێدان دەکەن بۆ دروستکردنی کەرەستەی نوێ کە هەم بەردەوام و هەم کاریگەری تێچوونیان هەیە.
گرنگیدان بە وەڵامی بازاڕ:
چێشتخانە و کافێکان : گواستنەوە بۆ کاغەز و بامبۆی چەقۆ.
فرۆشیارانی تاکەکەسی : کۆکردنەوەی بەرهەمی زیاتر دۆستی ژینگە بۆ دابینکردنی خواستی بەکاربەران.
داهێنان : پەرەپێدانی ماددە نوێیەکانی زیندەیی بۆ چەقۆ.
ڕەوت و وەڵامەکان خشتەی:
| وەڵامی | لایەنەکانی ڕێکخستنی ڕێکخراوەکان | بازاڕ |
| قەدەغەکردنی چەقۆی پلاستیکی | یەکێتی ئەوروپا، کەنەدا، قەدەغەکردنی ناوخۆیی ئەمریکا | فاسینگ ئۆت بەرهەمە پلاستیکیەکان |
| ئیکۆ-دۆستانە Promotion | هاندان بۆ پراکتیزەکردنی بەردەوام | زیادبوونی هێڵەکانی بەرهەمی دۆستی ژینگە |
| داواکاری بەکاربەر | پەرەسەندنی ئارەزووی بەردەوامی | بژاردەی زیاتر دۆستی ژینگە پێشکەش دەکرێت |
ئەنجام
پوختەی خاڵە سەرەکییەکان
بە درێژایی ئەم بابەتە، لایەنە ژینگەیی و پراکتیکییەکانی چەقۆی پلاستیکی و کاغەزیمان بەراورد کردووە، هەروەها بەدیلەکانی وەک بامبۆ و کەلوپەلی دار.
چەقۆی پلاستیکی : بە کەمی تێچوون و مانەوە ناسراوە، بەڵام تەحەدای ژینگەیی بەرچاو دروست دەکات. زیندەبەچاڵ نییە و بەشدارە لە پیسبوونی درێژخایەن، لەوانەش مایکرۆپلاستیکی.
چەقۆی کاغەزی : بەهۆی توانای زیندەیی زیندەیی زیاتر دۆستانەیە. بەڵام دەتوانێت کەمتر بەهێز بێت و تێچووی زیاتری هەبێت بەهۆی زیادبوونی خەرجییەکانی بەرهەمهێنان و بەکارهێنانی سەرچاوەکان.
بامبۆ و داری چەقۆ : هاوسەنگی لە نێوان مانەوە و بەردەوامیدا پێشکەش بکە. ئەم ماددانە زیندەیی و نوێبووەوە و دوور لە ماددە کیمیاییە زیانبەخشەکانن، ئەمەش وایکردووە کە بژاردەیەکی سەلامەتتر و دۆستی ژینگە بن.
بانگەواز بۆ کردەوە
ئێمە هانی هەردوو بەکارهێنەر و بازرگانی دەدەین کە هەڵبژاردەی ئاگادارانە بکەن کە بەردەوامیی لە پێشینەدا دابنێن. بە هەڵبژاردنی ماددە زیندوو و نوێبووەکان وەک کاغەز و بامبۆ و دار، دەتوانیت یارمەتیدەر بیت لە کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی ژینگە. بیر لە سوڕی ژیانی ئەو چەقۆیە بکەرەوە کە بەکاری دەهێنیت، لە بەرهەمهێنانەوە تا فڕێدان، و ئەو بژاردانەی هەڵبژێرە کە لەگەڵ پراکتیزەکردنی دۆستی ژینگەدا هاوتەریبن.
ئاوتلۆکی داهاتوو
بە سەیرکردنی پێشەوە، داهاتووی کەرەستەی یەکجار بەکارهێنراو لە داهێنان و زیادبوونی هۆشیاری لەبارەی بەردەوامیی ژینگەییەوەیە. دەتوانین چاوەڕێی ئەوە بکەین:
پێشکەوتن لە کەرەستەدا : پەرەپێدانی ماددە نوێیەکانی زیندەیی و کۆمپۆستکراو کە مانەوەی پلاستیکی و سوودە ژینگەییەکانی کاغەز و بامبۆ پێشکەش دەکەن.
ڕێسا بەهێزەکان : حکومەتەکان لە سەرانسەری جیهان بە ئەگەرێکی زۆرەوە ڕێسای توندتر لەسەر پلاستیکە تاکە بەکارهێنانەکان جێبەجێ دەکەن، کە پەرە بە بەکارهێنانی بەدیلەکانی بەردەوام دەدەن.
گۆڕانکارییەکانی بەکاربەر : لەگەڵ زیادبوونی ژمارەی بەکاربەران بە هۆشیاری ئیکۆ، داواکاری بۆ بژاردەی بەردەوامی چەقۆ بەردەوام دەبێت لە گەشەکردن، هانی بازرگانیەکان دەدات بۆ گونجاندن و داهێنان.
